SASTRA DAERAH
OLEH:
NAMA : ZAENAL UNTUNG
STAMBUK : A1D1 14 098
KELAS : B
JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA INDONESIA
FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU
PENDIDIKAN
UNIVERSITAS HALU OLEO
KENDARI
2016
Soal :
1. Berikan
masing-masing satu contoh yang ada di daerah Anda!
a.
Cerita Rakyat
b.
Pantun
c.
Mantra
d.
Puisi
Analisis
dengan menggunakan unsur-unsur intrinsik dan ekstrinsik!
Jawaban :
a).
Cerita Rakyat Makassar
Lapong Darek-Darek Siagang Lapong Kura-Kura
Niak
rua olok-olok riolo assahabak, iami antu pong Darek siagang pong Kura-kura. Na
anjo ia rua tenamo kamma singaina, kere-kere mae simata siaganna.
Niakmo
sekre wattu naccarik-carita ia rua ri birinna binangaya. Nasitujuang tonngi
anjo wattua battui banjirik iareka akba lompoa, na tikring niakmamo batang unti
ammanyuk, na anjo batang untia sumpaeng taenapa nalekba akrappo. Assamaturukni
ia rua erok anggallei anjo batang untia na nampa nalamung. Na anjo pong Darek
nallemi cappakna nasabak niakmo nacinik lekokna, naia tosseng pong Kura-kura
batanna tosseng nalle.
Apaji
napara ammoterekmo mange ri pammantanganna na nampa masing mange nalamuang
untinna ri butta cocoka nipaklamungi unti. Na anjo sumpaleng massing lekbakna
na lamung untinna sallo sikali nampa sibuntuluk pole, mingka
passarikbattanganna ia rua kamma lekbakji biasa.
Niaki
kira-kira rua bulang sallona na nampa sibuntuluk pole, namassing sikutaknang ri
passalakna unti lekbaka nalamung. Akkutanammi pong Kura-kura ri pong Darek
angkanaya, “Anggapami antu mae unti lekbaka nulamung, sarikbattang?” Nakanamo
pong Darek, “Ai, tena harapang sarikbattang, pakrisiki atingku anciniki nasabak
tenan aerok aklekok, tena naerok assuluk bombanna, matei sarikbattang.”
Nakana
tommo pong Kura-kura, “Untingku sarikbattang, bajikmangkaji bakkak-bakkakna,
kira-kira akbirimmi assuluk buana.” Akkimburumi pong Darek ri pong
Kura-kura allangereki caritanna i Kura-kura, nasabak akbirinnamo akbua untinna.
Lekbaki
massing accarita kamma anjo, massing ammoterekmi mange ri tampakna ngaseng.
Niakmo sekre allo nasigappa seng pole. Na anjo wattua akbua tommi untinna pong
Kura-kura, siagang jai tommi tiknok i rate ri pokokna. Erok tommi nakanre
untinna pong Kura-kura natena nakulle, nasabak tena nakulle natakbang, tena
tong nakulle anngambik. Naia naciniknamo anjo sumpaleng untia tenamo kamma
rannuna pong Darek, nasabak kasampatang bajikmonne annganre unti sannge
bassorokku, untinna pong Kura-kura.
Ninyonyokmi
sangge nyonyok pong Kura-kura sanggenna naambik anjo untinna pong Kura-kura. Na
anjo sumpaleng pong Kura-kura tena narapiki nawa-nawanna angkanaya eroki
nipakdongok-dongok ri pong Darek, nasabak napikkiriki angkanaya sahabakku
tonji. Na anjo pong Kura-kura anngambiknama naik pong Darek ammantang tonji i
rawa ammempo bajik-bajik antajangi nubuanginna naung unti ri pong Darek.
Naia
toseng anjo, pong Darek battunamo naik ri rapponna untia, nallemi
tassekre-tassekre kaminang bajika tiknokna nanampa tojeng, punna niak tukguruk
ulina mami, tenamo assinna. Iaminjo pole kulik untia pilak ampakacinna-cinnai
atinna pong Kura-kura. Apaji nappalak tommo pong Kura-kura ri sahabakna, mingka
pong Darek tena napaduli pila annganre tojenji naik. Nasabak takliwaknamo
bassorokna pong Darek annganre tojengnati, akjambammi pong Darek nabajik lekbak
natabana naung pong Kura-kura ulunna, eroki naewa assibakji mallak tongi.
Apaji
napakkulle-kulleimi pong Kura-kura naunga ri birinna binangaya ambissai ulunna.
Lekbaki kamma anjo, battuang kana nabissai ulunna napassami sikayua naika
aklokok ri biring kassika, na naallemo na naerang naik. Battui naik ri pokok
untia napalolokmi naik sikuyua ri batang untia. Naanjo lapong sikuyu naasseng
tongi angkanaya parallui anne nitulung pong Kura-kura nasabak takliwak-liwakmi
panggaukanna pong Darek.
Na
anjo sumpaleng pong Darek nalanngerekna niak akgarek-garese akkuknna ri pong
Kura-kura angkanaya, “O sarikbattang, anngapa na niak kulanngerek aklolok-lolok
marak-maraeng.” Appibalimi pong Kura-kura angkana, “Caccakji lari naik
ammaklallaki ancinikko annganre attattai unti.”
Natena
tong siapa sallona lappasakna bicaranna pong Kura-kura, tikring ammarrang lompo
mami pong Darek i rate ri pokok untia, nasabak nisipiki butona ri anjo sikuyua.
Nasanbak liwakna pakrisikna nasakring natenamo naukrangi lappasak pannakgalakna
sanggenna tukguruk naung ri buttaya. Ri wattu tukguruknamo anjo pong Darek
tenamo naingak sanggenna mate. Na anjo pong Kura-kura siagang lapong sikuyu
massing ammoterek tommi mange ri pammantanganna. Matemi pong Darek natena
kuburukna.
Kammaminjo
caritana pong kura-kura siagang pong Darek matei pong Darek napakamma
kabalalang.
Artinya:
Monyet dan Kura-Kura
Pada
zaman dahulu kala ada dua ekor binatang bersahabat kental yaitu monyet dan
kura-kura. Kedua binatang itu sangat akrab. Ke mana saja mereka pergi, selalu
bersama-sama.
Pada
suatu ketika kedua binatang itu duduk di tepi sungai yang kebetulan sedang
banjir besar. Sementara merka berbincang-bincang, ada batang pisang yang hanyut
terbawa banjir. Batang pisang itu belum pernah berbuah dan kelihatannya masih
muda. Bersepakatlah mereka berdua mengambil batang pisang itu untuk ditanam. Si
monyet menginginkan bagian di atas karena di lihat sudah banyak daunnya. Pikir
si monyet tentu lekas berbuah. Kemudian kura-kura mengambil bagian yang di
bawah. Setelah itu pulanglah mereka ke tempatnya masing-masing menanam batang
pisangnya.
Sesudah
mereka menanam batang pisang agak lama baru mereka bertemu kembali, tetapi tali
persahabatannya tetap seperti biasa. Kira-kira berselang 2 bulan kemudian baru
mereka bertemu lagi.
Ketika
itu bertanyalah kura-kura kepada sahabatnya, “bagaimana keadaan pisang yang
kamu tanam tempo hari sahabat?”
Dijawab
oleh si monyet, “pisang yang saya tanam itu, tidak mau keluar pucuknya, bahkan
daun-daunnya tambah kering.”
Si
kura-kura pun menceritakan keadaan pisangnya yang ditanamnya kira-kira dua
bulan yang lalu. Ia menceritakan bahwa pisangnya itu tumbuh dengan subur dan
tidak lama lagi pisang itu akan berbuah. Mendengar cerita si kura-kura itu,
timbullah perasaan tidak senang, cemburu terhadap si kura-kura sahabatnya itu.
Setelah mereka selesai berbincang-bincang tentang keadaan pisang mereka
masing-masing, mereka pun kembali ke tempatnya.
Pada
suatu ketika bertemulah mereka kembali. Kura-kura menyampaikan kepada si monyet
bahwa pisangnya yang tempo hari diperbincangkan itu sekarang sudah berbuah dan
sudah masak, tetapi ia belum menikmati hasilnya karena pohon pisang itu akan
ditebangnya, ia tidak sanggup, mau dipanjatnya, ia pun tidak bisa.
Bergembiralah
si monyet dalam hatinya, “Wah, ini kesempatan baik untuk makan pisang temanku
si kura-kura sampai kenyang.”
Karena
si monyet membujuk-bujuk si kura-kura, akhirnya ia pun berhasih, kemudian
dipanjatlah pohon pisang itu. Si kura-kura dengan tenang menunggunya di bawah
pohon. Ia sebenarnya tidak pernah memikirkan bahwa akan diperbodoh-bodohi oleh
temannya sendiri yang selama ini dikenalnya baik, yaitu si monyet.
Ketika
si monyet sampai di puncak pohon pisang itu, ia mengambil buah yang sudah masak
kemudian dimakan sendiri. Kulitnya dilemparkan ke bawah, si kura-kura
mendongkol karena tidak pernah diberikan barang sebiji pun. Si monyet makan
terus di atas pohon. Karena terlalu kekenyangan akhirnya si monyet berak di
atas pohon dan persis kena kepala si kura-kura. Bertambah jengkellah si
kura-kura kepada sahabatnya si monyet.
Si
kura-kura dengan susah payah turun ke sungai mencuci kepalanya. Di sungai ia
minta tolong kepada seekor kepiting untuk menggigit kemaluan si monyet karena
ia diperbodohkan. Si kepiting berpendapat bahwa memang kura-kura pantas
ditolong dari perbuatan dan tingkah laku si monyet yang keterlaluan itu.
Naiklah mereka ke darat bersama-sama. Sesampainya di dekat pohon pisang
disuruhnya kepiting memanjat pohon pisang itu.
Si
monyet bertanya kepada kura-kura, “Hai sahabat, mengapa ada yang saya dengar
bunyi yang agak lain?”
Kura-kura
menjawab, “itu cecak saja yang lari tertawa-tawa karena melihat kamu makan
terberak-berak.”
Belum
selesai si kura-kura berkata demikian, tiba-tiba berteriaklah si monyet, “Aduh,
aduh, sakitnya kemaluanku digigit kepiting.”
Karena
tidak tahan sakitnya akhirnya si monyet jatuh ke bawah. Ketika jatuh si monyet
ia tidak sadarkan diri lagi dan matilah pada saat itu.
Kembalilah
si kura-kura dan kepiting ke tempatnya masing-masing, dan mampuslah si monyet
karena rakusnya.
1).
Unsur Intrinsik
a.
Tema
Tema
cerita rakyat ini adalah keserakahan
b.
Latar
di
tepi sungai
siang
hari
c.
Tokoh dan Perwatakan
Monyet
(Rakus. Serakah, Pelit)
Kura-kura
(Cerdas)
Kepiting
(Baik, Suka Menolong)
d.
Alur
Alur
dalam cerita ini menggunakan alur maju.
e.
Amanat
Janganlah
kita mengambil hak orang lain karna hukum alam masih berlaku.
2).
Unsur Ekstrinsik
a.
Nilai Moral
kekuatan
bisa juga kalah dengan teknik atau strategi yang tepat.
b).
Pantun Makassar
Enak rasanna rappo kadalle (enak
rasanya buah kedele)
Nibalu lammoro djai taralle (dijual murah banyak terbeli)
Soenggoe nona angerang dalle, (sungguh nona membawa rezeki)
Harep battu a’mole-mole. (harap datang berkali-kali)
Nibalu lammoro djai taralle (dijual murah banyak terbeli)
Soenggoe nona angerang dalle, (sungguh nona membawa rezeki)
Harep battu a’mole-mole. (harap datang berkali-kali)
1) Unsur Intrinsik
a). Tema
Tema pantun ini adalah rezeki
b). Tokoh
Nona
c). Amanat
kita akan disenangi orang lain apabila kita hargai
mereka
c). Mantra
Makassar
TEMPA TEMPA PA'LUNGANG
Oo andi(nama yang di idamkan) maeko Tinro le'ba tannang pa'lungannu lebba ka'rang tappere'nu. tappere maradaninu pa'lungan gilingannu .Tinroko ri awan toaya appalungan ri kalongkonga angngapara batang laklakang lullung batang kawasa,singkamma tongi kawasaya katalakna nyawanu mae rinakke. Nakke passe nucini nabaji pakmaiknu nakke passe nu nawa nawa namaciknong nawa-nawannu jappo atinnu rukrusu bone lalangnu, punna nakke nanu boko ri pakmaek.(barakka) tasela- selami matannu (andi) inakke jhi nucini nu urang attinro, akgilingkko rikanan, inakke jhi rikanannu. Akgilingko ri kiri inakke jhi ri kirinnu.attinro tumingarakko inakke jhi rateannu ampicu-picui ulu susunnu, ampalari je'ne manninu. Barakka ilalang mintu erang-erang rappo didia angkayao boko lima ,angkattili boko kanuku, tallu bangngia janjinnu nanu erang kale barakka kum payakum.
Artinya
:
Oo
Andi pergilah tidur sudah ada bantal sudah ada tikar. tikar maradaninu bantal
gulingmu. Tidur di awan tua berbantal di atas bersama batang laklakang (tanaman
yang keriput) dengan batang kawwasa (tanaman yang gatal) seperti kawasaya
gatalnya jiwamu kepadaku. Saya sakit kau lihat bagus kelakuannmu saya sakit kau
ingat-ingat sejernih ingatanmu busuk hatimu dengan semua isi dalammu, kalau
saya kau belakangi di kebaikan. (barakka) mulai mengantuk matamu (andi) hanya
saya yan kau lihat menemanimu tidur, berguling kekanan, hanya saya dikananmu.
Berguling kekiri hanya saya dikirimu. tidur biasa hanya saya diatasmu mempijit
puting susumu, yang mengalirkan air manimu. Barakka didalam itu bawaan buah
kuning mengambil tangan belakang, memetik belakang kuku, tiga malam
janjimu kau bawa diri barakka kum payakum.
catatan yg dlm kurung di ganti dgn nama gadis yg kita sukai.
catatan yg dlm kurung di ganti dgn nama gadis yg kita sukai.
1).
Unsur Intrinsik
a. Amanat
segala sesatu yang diinginkan dapat terwujud apabila
dibarengi dengan niat yang besar, tekad yang kuat, dan yang utama usaha yang
gigih.
d). Doangang / Puisi
Makassar
Parampa'
Nassu
Limbu'bu'jintu
pa'mai'nu
Bombangjintu
nassunu
Kulappa'
na kuonjokang
Tamammoterang
Artinya:
Perasaanmu
itu hanya debu
Marahmu
hanya ombak
Akan
kulipat dan kuinjak
Sampai
tidak kembali
1.) Unsur Intrinsik
a.) Tema
Nafsu
b). Rasa
Meyakinkan
c). Nada
Menjelaskan
d). Amanat
Tetap
tegar dalam pendirian walau banyak yang menggoda
Tidak ada komentar:
Posting Komentar